Τόσο οι διαθήκες όσο και τα καταπιστεύματα χρησιμοποιούνται για τον προγραμματισμό κληρονομιάς. Η μηχανική της λειτουργίας τους είναι αρκετά διαφορετική.
Η διαθήκη είναι αναμφισβήτητα η απλούστερη και φθηνότερη επιλογή. Ωστόσο, οι διαθήκες περιορίζονται από τους εθνικούς νόμους περί κληρονομιάς, πρωτίστως από τους κανόνες αναγκαστικής κληρονομιάς. Ανεξάρτητα από το περιεχόμενο της διαθήκης, ο διαθέτης έχει περιορισμούς ως προς το σε ποιον εκτός της στενής οικογένειας μπορεί να αφήσει κάποιο από τα περιουσιακά του στοιχεία. Με βάση τις διατάξεις περί αναγκαστικής κληρονομιάς, ο διαθέτης δεν θα μπορεί να αποκληρώσει τους πλησιέστερους κληρονόμους του – στην καλύτερη περίπτωση μόνο να μειώσει το μερίδιό τους. Οι προστατευόμενοι κληρονόμοι μπορούν εύκολα να ανατρέψουν μια διαθήκη.
Αντίθετα, ένα καταπίστευμα είναι πολύ πιο ευέλικτο όσον αφορά το πόσο, πότε, σε ποιον και πώς διανέμονται τα περιουσιακά στοιχεία ενός ατόμου. Ένα καλά δομημένο καταπίστευμα είναι επίσης εξαιρετικά δύσκολο να ανατραπεί.
Η διαθήκη μπορεί να είναι αποτελεσματική μόνο μετά το θάνατο του διαθέτη. Δεν μπορεί να πετύχει τίποτα όσο το άτομο είναι ακόμα ζωντανό. Αντίθετα, τα περισσότερα καταπιστεύματα είναι αυτά που ονομάζονται καταπιστεύματα inter vivos – καταπιστεύματα που δημιουργούνται κατά τη διάρκεια της ζωής του και τίθενται σε ισχύ αμέσως μετά την υπογραφή του.
Μια διαθήκη συνήθως περιέρχεται σε δικαστική επικύρωση μετά το θάνατο του διαθέτη, η οποία μπορεί να είναι μακρά και δυσκίνητη. Ένα καταπίστευμα δεν χρειάζεται καμία δικαστική έγκριση για να είναι αποτελεσματικό. Στο πλαίσιο ενός καταπιστεύματος, ο ιδρυτής μπορεί να έχει οποιονδήποτε της επιλογής του ως δικαιούχο, συμπεριλαμβανομένου του εαυτού του προς το παρόν. Έτσι, ένα καταπίστευμα μπορεί να θέσει σε κίνηση μέτρα μεταφοράς περιουσιακών στοιχείων και προστασίας τόσο κατά τη διάρκεια της ζωής του Ιδρυτή όσο και να συνεχίσει με περαιτέρω λειτουργίες μετά το θάνατο του Ιδρυτή.
Το καταπίστευμα είναι γενικά ένα πιο καθολικό εργαλείο από μια διαθήκη. Ένα καταπίστευμα μπορεί να περιλαμβάνει προϋποθέσεις όπως η ηλικία και άλλες προϋποθέσεις επίτευξης, παραμέτρους ή μεθόδους και μηχανισμούς σχετικά με τον τρόπο χρήσης των περιουσιακών στοιχείων, καθώς και τον τρόπο και το πότε θα διανεμηθούν στους δικαιούχους. Τα καταπιστεύματα προσφέρουν ένα ευρύ φάσμα πλεονεκτημάτων, από την προστασία των περιουσιακών στοιχείων έναντι των πιστωτών έως τη διευκόλυνση της επιχειρηματικής διαδοχής και τη διανομή των περιουσιακών στοιχείων κάποιου με την πάροδο του χρόνου, έως την εξασφάλιση εκπαίδευσης για εξαρτώμενα άτομα.
